Pediatrik kalp cerrahisi (Çocuk Kalp Cerrahisi) çoğunlukla doğuştan gelen kalp hastalıklarının cerrahi tedavisi ile ilgilenen bir branştır. Pediatrik kalp ameliyatlarının neler olduğunu, hangi durumlarda uygulandığını, çocuklarda kalp ameliyatı süreçlerini, riskleri ve iyileşme süreçlerini Özel Ortadoğu Hastanesi sizler için anlattı.
Çocuk Kalp Cerrahisi (Pediatrik Kalp Ameliyatları) Nedir?
Pediatrik kalp ameliyatları çocuklarda doğuştan gelen kalp kusurlarının ya da doğumdan sonra meydana gelen kalp hastalıklarının tedavisinde uygulanmaktadır. Çocuklarda görülebilecek çok farklı kalp kusuru ve hastalıkları mevcuttur. Kimi zaman kalpte oluşan küçük delikler kimi zaman kalbin büyük bir kısmını kapsayan karmaşık hastalıklar görülebilmektedir. Bazı doğumsal kalp hastalıklarında bebek doğduktan sonraki birkaç gün için ameliyat gerekirken bazı durumlarda ameliyat için aylar veya yıllar sonrası beklenebilir. Kimi zaman tek bir ameliyat iyileşme için yeterli olurken kimi zaman aşamalı ameliyatlar uygulanması gerekebilir. Günümüzde kullanılan tanısal görüntüleme teknolojileri, çocuk yoğun bakım üniteleri ve gelişmiş cerrahi teknikler, pediatrik kalp ameliyatlarının daha küçük yaşlarda yapılmasına olanak tanımaktadır.
Çocuklarda Kalp Ameliyatları Hangi Durumlarda Yapılır?
Çocuklarda kalp ameliyatları çoğunlukla şu durumlarda uygulanır:
Doğumsal kalp hastalıkları
- Ventiküler septal defekt
- Fallot tetralojisi
- Atriyal septal
- Pulmoner sentoz
- Büyük arterlerin transpozisyonu
- Aort koarktasyonu
- Hipoplastik sol kalp sendromu
- Atriyoventriküler septal defekt
Edinsel Kalp Hastalıkları
- Romatizmal kapak hastalıkları
- İnfektif endokardit
Pediatrik Kalp Ameliyatları Öncesi Hazırlık
Ameliyattan önceki dönem, hastanın tedaviden maksimum yarar sağlaması için özenli bir planlama yapılması gereken aşamadır. Bu dönem çocuğun genel sağlık durumunun değerlendirildiği, kapsamlı tıbbi öyküsünün analiz edildiği, gerekli görülen kan testleri ve görüntüleme tetkiklerin yapıldığı bir dönemdir. Hastanın kendine özgü durumları ve ameliyat sonrası meydana gelebilecek olası riskler tespit edilir ve olası tüm senaryolar için hazırlık yapılır.
Aileler, ameliyat süreci ve sonrası hakkında kapsamlı olarak bilgilendirilir. Hasta eğer anlayabilecek yaşta ise de ona uygun bir dille ameliyat hakkında bilgi verilir.
Kalp ameliyatı olan çocuklar, cerrahi operasyonun yol açtığı psikolojik strese karşı savunmasız haldedir. Yapılan çalışmalar çocukların hastaneden taburcu olduktan sonra dahi, kaygı, uyku bozukluğu ve stres yaşayabildiğini göstermektedir.
Tıpkı çocuklarda olduğu gibi aileler için de pediatrik kalp ameliyatları yoğun bir stres ve kaygı kaynağındır. Özellikle de annelerin ruhsal sağlığı bu dönemde çok daha kırılgan olabilir. Yapılan bazı araştırmalar pediatrik kalp ameliyatı geçiren çocukların annelerinin yüksek düzeyde kaygı yaşadığını ve bunun çeşitli psikolojik rahatsızlıklara neden olabileceğini göstermektedir. Bu olumsuz etkileri azaltmak için profesyonel psikolojik destek almaktan çekinilmemelidir.
Pediatrik Kalp Ameliyatlarında Cerrahi Süreç Nasıl İlerler?
Pediatrik kalp ameliyatlar, genel anestezi etkisi altında uygulanır. Ameliyatların büyük bir bölümünde kalp – akciğer makinesi kullanılır. Kalp – akciğer makinesinin kullanıldığı operasyonlar teknik açıdan açık kalp ameliyatı olarak tanımlanır.
Kalp ameliyatları için hastanın göğüs kemiğinin orta hattan kesilmesi gerekir. Kanın hastadan alınıp tekrar hastaya verilmesi için gereken bağlantılar kurulur. Kalp – akciğer makinesi hastanın kanını alarak oksijenlendirir ve sonra yeniden hastanın vücuduna pompalar. Cerrah kalbi durdurup gereken onarımları gerçekleştirirken bu makine çocuk için hem akciğer hem de kalp işlevini görür. Cerrahi müdahalenin tamamlanmasının ardından kalp yeniden çalıştırılır. Sonrasında hasta ve makine birbirinden ayrılır. Son olarak göğüs kemiği ve sonrasında da cilt birleştirilerek operasyon tamamlanır.
Bazı doğumsal kalp hastalıklarının tedavisi kemik kesilmeden, hastanın göğüs boşluğuna girilerek gerçekleştirilebilir. Torakotomi olarak da adlandırılan bu yöntem Aort Koarktasyonu ya da PDA gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.
Minimal İnvaziv Pediatrik Kalp Cerrahisi
Kalp operasyonlarında başarı oranının artması ile birlikte çok sayıda çocuğun normal bir yaşam beklentisinde ve yaşam kalitesinde artış sağlandı. Bununla birlikte estetik kaygılardan dolayı daha az invaziv olan cerrahi prosedürlere olan ilgi de dünya genelinde artmış durumda.
Minimal İnvaziv pediatrik kalp cerrahisinin temel misyonu, operasyonun her aşamasında çocuğun vücudunun maruz kalacağı travma düzeyini azaltmaktır. Hasta için kozmetik açıdan olabildiğince iyi sonuçlar hedeflenir. Ancak kozmetik gerekçelerle cerrahi başarıdan ödün verilmez. Bu yüzden, pediatrik kalp ameliyatlarında kullanılan bazı farklı teknik ve yaklaşımlar söz konusudur.
Aksiller / vertikal torakotomi olarak da bilinen minimal invaziv pediatrik kalp ameliyatları bu yöntemler arasındadır. Bu yöntemde açılan kesi, hastanın meme dokusundan uzakta, koltuk altı bölgesindedir. Özellikle de kız çocuklarında meme dokusu gelişirken meydana gelebilecek asimetri riskini en aza indirmemizi sağlayan bu yöntemde yara izi kolun altında kalır. Estetik endişeler minimuma indirilir. Bu yöntem 4 kg ağırlığındaki bebeklerde bile uygulanabilmektedir.
Günümüzde minimal invaziv prosedürlerle gerçekleştirilen pediatrik ameliyatların sayısı artmıştır. Parsiyel Pulmoner Venöz Dönüş Anomalisi, Komplet Artiyoventriküler Septal Defekt, VSD ve ASD gibi doğumsal kalp hastalıkları bu minimal invaziv yöntemlerle tedavi edilebilmektedir.
Pediatrik Kalp Ameliyatı Sonrası Bakım ve İyileşme Süreci Nasıldır?
Ameliyatın ardından çocukların yaşamsal fonksiyonlarını ve genel sağlık durumlarını gösteren parametreler yakından takip edilir. Bunun için hastalar ameliyatın ardından bir süre yoğun bakıma alınır ve gözetim altında tutulur. Hastaların büyük bölümünde yoğun bakım süreci bir ila üç gün içerisinde tamamlanmaktadır. Fakat kimi zaman yoğun bakım süreci 7 güne kadar uzayabilmektedir. Kompleks kalp ameliyatlarında ise hastanın haftalar hatta aylar boyunca gözetim altında tutulması gerekebilir.
Pediatrik Kalp Ameliyatları Sonrası İyileşme Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Çocuklar hastaneden taburcu edildikten sonra okula veya kreşe ne zaman başlayabileceği konusunda ailelere bilgi verilir. Aşıların bir süreliğine ertelenmesi ve çocuğun yapıp yapamayacağı hareketler konusunda ailelere kapsamlı bilgi verilmesi gerekir. Pediatrik kalp cerrahisi geçiren çocukların takipleri çocuk kardiyolojisi uzmanı bir hekim tarafından yapılmalıdır. İlk kontrol randevusu ameliyattan üç veya dört hafta sonra gerçekleştirilir. Ardından randevu aralıkları çocukların klinik durumlarına göre belirlenir ve planlanır.
Pediatrik Kalp Ameliyatlarında Riskler ve Komplikasyonlar
Her ameliyatta olduğu gibi pediatrik kalp ameliyatlarında da bazı komplikasyon riskleri söz konusudur. Günümüzde yaşanan tıbbi teknolojik gelişmeler, uzman ve deneyimli cerrahlar sayesinde operasyonların başarı yüzdesi artıyor, ölüm veya komplikasyon riski de her geçen gün azalıyor. Fakat hastalığa dair riskler, ameliyatın kompleks yapısı ve benzeri nedenlerden dolayı yaşamsal risk diğer cerrahi operasyonlara kıyasla daha yüksektir. Pediatrik kalp ameliyatlarında görülebilecek komplikasyonlar ise şu şekildedir:
- Enfeksiyon
- Ritim bozuklukları
- Kanama
- İlaçlara karşı çocuğun vücudunun gösterdiği reaksiyonlar
- Solunum yolu reaksiyonları ve solunum yolu enfeksiyonları
Pediatrik Kalp Ameliyatları Sonrası Uzun Dönem Takip ve Bakım
Çocuklarda kalp ameliyatlarının ardından hastaların uzun süreli takip altında tutulması ve bakımın doğru şekilde yapılması gerekir. Optimum sağlık sonuçlarına ulaşabilmek ve yaşam kalitesini arttırmak için bu dönem büyük önem taşır. Tüm ameliyatlarda olduğu gibi pediatrik kalp ameliyatlarında da geç dönem komplikasyon riski söz konusudur.
Kalp ameliyatı geçiren çocukların kilo takibi yapılmalı, büyüme ve gelişim süreçleri yakından izlenmelidir. Medikal tedavi gereksinimi olan hastaların tedaviye verdikleri yanıt değerlendirilir. Gerekli görülen ek tedaviler planlanır. Bunun yanı sıra hastanın gösterdiği psikolojik ve nörolojik tepkiler analiz edilir. Doktor gerek duyarsa başka branş hekimlerine yönlendirebilir. Yapılan bilimsel çalışmalar pediatrik kalp hastalıkları sonrasında doğru takip ve bakım uygulamalarının yapıldığı hastalarda hayatta kalma oranlarının ve hastanın yaşam kalitesinin bariz şekilde arttığını göstermektedir.
