Karotis (Şah Damarı) Darlığında Pıhtı Önleyici Sistemle Stentleme

Beynimiz, vücudumuzun en karmaşık ve hassas organıdır. Görevlerini eksiksiz yapabilmesi için sürekli ve yeterli oksijenli kana ihtiyacı vardır.

Bu hayati besin kaynağını beyne taşıyan ana damarlar ise boynumuzun her iki yanında yer alan karotis arterleridir, halk arasında bilinen adıyla şah damarları.

Ne yazık ki, zamanla ve çeşitli risk faktörlerinin etkisiyle bu damarlarda daralmalar (tıbbi adıyla stenoz) meydana gelebilir. Bu daralmalar, tıp literatüründe sıklıkla atardamar sertleşmesi yani ateroskleroz ile ilişkilendirilir. Damar iç yüzeyinde yağ, kolesterol ve diğer maddelerin birikmesiyle oluşan bu plaklar, kan akışını kısıtlayarak ciddi sorunlara yol açabilir. En büyük risklerden biri, bu plaklardan kopan küçük parçaların ya da oluşan bir pıhtının beyne ulaşarak felce (inmeye) neden olmasıdır.

Geleneksel olarak cerrahi müdahale ile tedavi edilen karotis darlığında, son yıllarda geliştirilen teknolojik ilerlemeler sayesinde daha az invaziv, yani daha az kesi gerektiren yöntemler öne çıkmaktadır. Özellikle pıhtı önleyici sistemlerle desteklenen stentleme uygulamaları, cerrahi müdahaleye göre daha güvenli ve etkili bir seçenek olarak öne çıkmaktadır. Bu modern yaklaşımlar, beyne giden kan akışını yeniden sağlayarak felç düşürmeyi hedefler.

İçindekiler

Karotis Darlığı Nedir?
Şah Damarı Darlığının Belirtileri Nelerdir?
Şah Damarı Darlığında Kimlere Müdahale Gerekir?
Stentleme Nedir?
Pıhtı Önleyici Sistem (Emboli Koruma Cihazı) Nedir?
İşlem Nasıl Uygulanır?
İşlemden Önce ve Sonra Nelere Dikkat Edilir?
- İşlem Öncesi
- İşlem Sonrası
Sık Sorulan Sorular

Karotis Darlığı Nedir?

Karotis arterleri, boynun iki yanında bulunur. Görevleri beyne oksijenli kanı taşımaktır. Bu damarların sağlıklı çalışması, beyin fonksiyonlarımızın düzgün ilerlemesi için kritik öneme sahiptir.

Ancak, zamanla bu atardamarların iç yüzeyinde kolesterol, kalsiyum ve iltihap hücreleri gibi maddelerin birikimiyle plaklar oluşabilir. Bu duruma ateroskleroz denir. Bu daralma, beyne giden kan miktarını azaltarak hücrelerin oksijensiz kalmasına yol açabilir. Daha da tehlikelisi, plaklardan kopan küçük parçaların ya da oluşan bir kan pıhtısının beyne ulaşarak ani bir felce (inmeye) neden olma potansiyeli taşımasıdır. Bu nedenle karotis arterlerinin sağlığı, felç riskinin önlenmesinde merkezi bir rol oynar.

Şah Damarı Darlığının Belirtileri Nelerdir?

Karotis (şah damarı) darlığı genellikle başlangıçta kendini göstermeyebilir. Ancak damardaki daralma tehlikeli bir seviyeye ulaştığında veya damardan ayrılan küçük pıhtılar beyne gittiğinde, genellikle felcin habercisi sayılan belirtiler ortaya çıkar:

Geçici konuşma bozukluğu: Kelimeleri bulmada zorluk, peltek konuşma veya konuşulanı anlamakta güçlük.
Tek Gözde Anlık Görme Kaybı: Genellikle bir gözde kısa süreli kararma veya görüşte perdelenme hissi yaşanması.
Vücudun Tek Tarafında Zayıflık veya Uyuşma: Kol, bacak veya yüzün bir yarısında aniden ortaya çıkan güçsüzlük, hissizlik veya felç benzeri durum.
Ani Baş Dönmesi ve Denge Sorunları: Özellikle daha önce yaşanmayan, şiddetli bir baş dönmesi hissiyle birlikte yürümede zorluk veya dengeyi sağlamakta güçlük çekmek.
Ani bayılma: Kan akışındaki ciddi azalmaya bağlı olarak kısa süreli bilinç kaybı.

Şah Damarı Darlığında Kimlere Müdahale Gerekir?

Karotis (şah damarı) darlığı tedavisi, daralma seviyesineve çeşitli faktörlere göre değişmektedir:

%70 ve üzeri darlıklarda, belirti olsun veya olmasın genellikle müdahale önerilir.
%50-70 arasındaki darlıklarda ise hastanın genel durumu ve risk faktörleri detaylıca değerlendirilerek karar verilir.
%50'nin altındaki darlıklarda ise, ilaç tedavisi ve sağlıklı bir yaşam tarzı uygulanabilir.

Her durumda, tedavi kararı bireysel olarak, uzman bir doktor tarafından verilmelidir.

Stentleme Nedir?

Stentleme, daralmış şah damarına özel bir tel kafes olan stentin yerleştirilerek damarın iç kısmının genişletilmesi ve açık tutulması işlemidir. Bu yöntem, damardaki kan akışını yeniden düzenleyerek beyne yeterli oksijen gitmesini sağlamayı amaçlar. Genellikle lokal anestezi altında, kasıktan küçük bir kesiyle damara girilerek uygulanır.

İşlem sırasında dikkat edilmesi gereken en kritik nokta, damardaki darlıktan (plaktan) kopabilecek küçük parçaların veya pıhtıların beyne ulaşmasını engellemektir. Çünkü bu durum, felce yol açabilecek ciddi bir risktir. Bu nedenle, günümüzde uygulanan modern stentleme prosedürlerinde, bu riski minimize etmek için pıhtı önleyici sistemler (filtreler) kullanılır. Bu filtreler, işlem sırasında kopabilecek olası partikülleri yakalayarak beyne gitmelerini engeller ve işlemin güvenliğini önemli ölçüde artırır.

Pıhtı Önleyici Sistem (Emboli Koruma Cihazı) Nedir?

Stentleme işlemi sırasında felç riskini en aza indirmek için emboli koruma cihazları kullanılır. Bu cihazlar, plaklardan kopabilecek parçacıkların beyne ulaşmasını engelleyerek işlemin güvenliğini önemli ölçüde artırır. Başlıca iki tipi bulunur:

Filtre Tipi Sistemler: Bu sistemler, damar içine yerleştirilen ince bir filtre ağı barındırır.İşlem sırasında darlıktan ayrılan herhangi bir küçük parçacığı veya pıhtıyı yakalayarak beyne gitmelerini önler. Bu filtreler, işlem bittikten sonra dikkatlice çıkarılır.
Balon Sistemi: Daha az yaygın olsa da, bazı durumlarda kullanılan bu sistem, stent yerleştirilmeden önce damar içinde geçici olarak bir balon şişirerek kan akışını durdurur. Bu sayede, plak parçacıkları serbest kaldığında beyne doğru ilerleyemez; bunun yerine geriye doğru emilerek damardan uzaklaştırılır.

Bu ileri teknoloji koruma sistemleri sayesinde, karotis stentleme işlemi daha güvenli ve etkili bir hale gelir, böylece hastaların felç riski önemli ölçüde azaltılabilir.

İşlem Nasıl Uygulanır?

Karotis stentleme işlemi genellikle şu adımlarla gerçekleştirilir:

Hasta, lokal anestezi ile hazırlanır ve kasık bölgesindeki atardamardan damar içine girilir.
Görüntüleme teknikleri kullanılarak özel teller ve kateterler yardımıyla boyundaki daralmış karotis damarına ulaşılır.
Beyne pıhtı atmasını engellemek için ilk olarak bir emboli koruma cihazı (filtre) yerleştirilir.
Ardından, daralmış bölge özel bir balonla nazikçe genişletilir ve damarın açık kalmasını sağlayacak stent yerleştirilir.
Koruma sistemi çıkarılarak işlem tamamlanır.

Bu prosedürün ortalama süresi 30 ila 60 dakika arasındadır.

İşlemden Önce ve Sonra Nelere Dikkat Edilir?

İşlem Öncesi

İşlemden 5-7 gün önce doktorunuzun önerdiği kan sulandırıcı ilaçlar kullanılmaya başlanır. Bu, pıhtı riskini azaltmaya yardımcı olur.
İşlemden önce genellikle 6-8 saatlik açlık gerekir. Bu konuda doktorunuzun talimatlarına uyun.
Kullandığınız tüm ilaçlar, takviyeler ve varsa alerjileriniz hakkında doktorunuza mutlaka bilgi verin.

İşlem Sonrası

İşlemin yapıldığı damar giriş bölgesi nedeniyle, en az 6 saat boyunca yatak istirahati önerilir. Bu, kanama riskini azaltır.
Kasık bölgesinde olası şişlik veya kanama riskine karşı yakından izleme yapılır. Herhangi bir ağrı veya değişim fark ederseniz hemen hemşire veya doktorunuza bildirin.
Genellikle 1-2 günlük hastane yatışı gerekebilir.
Doktorunuzun belirlediği süre boyunca kan sulandırıcı ilaçlara düzenli olarak devam etmek hayati öneme sahiptir.
İyileşme sürecini takip etmek ve olası komplikasyonları önlemek için düzenli doktor kontrolleri aksatılmamalıdır.

Bu talimatlara uyarak, stentleme işleminin başarısını artırabilir ve sağlıklı bir iyileşme süreci geçirebilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

Karotis Stentleme Riskli Midir?

Deneyimli merkezlerde ve emboli koruma sistemleriyle yapıldığında komplikasyon riski oldukça düşüktür.

İşlemden Sonra Günlük Hayata Ne Zaman Dönülür?

Çoğu kişi birkaç gün içinde normal yaşamına dönebilir, ancak ağır fiziksel aktivitelerden bir süre uzak durmak önemlidir.

İlaç Tedavisi Yeterli Olmazsa mı Stent Takılır?

İleri dereceli darlıklarda ilaç tedavisi yetersiz kalabilir. Bu durumda stentleme veya cerrahi seçenekler değerlendirilir.

Stent Takıldıktan Sonra Nelere Dikkat Edilmeli?

Stent takıldıktan sonra doktorunuzun tüm talimatlarına uymak, düzenli kontrollerinizi aksatmamak ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek büyük önem taşır.