Uyum Bozuklukları

Stres faktörlerinin başlamasından sonraki üç ay içinde ortaya çıkan, stres unsurlarına bir tepki olarak gelişen ve kişinin toplumsal ilişkilerinde, mesleki başarısında, eğitimle ilgili bilişsel süreçlerinde olumsuz etkiler yaratan duygusal ve davranışsal semptomlardır. Uyum bozukluğu yaşayan kişiler stres faktörleriyle karşılaştıklarında beklenenden daha fazla ve belirgin sıkıntılar yaşarlar.

Uyum Bozuklukları Alt Tipleri

Uyum bozuklukları yedi alt başlık altında değerlendirilir. Bunları sıralamak gerekirse:

• Uzamış depresif tepki
• Davranım bozukluklarının belirgin olduğu tip
• Kısa depresif tepki
• Bulantı ve depresif tepkilerin bir arada gözlemlendiği karışık tip
• Başka duygusal bozuklukların belirgin şekilde gözlemlendiği tip
• Duygusal bozuklukların ve davranım bozukluğunun birlikte görüldüğü tip
• Başka belirtilerin belirgin olduğu tip

Başka belirtilerin belirgin şekilde gözlemlendiği tipte, özellikle çocuklarda bebek gibi konuşma, parmak emme, altını ıslatma ve benzeri regresif davranışlar gözlenir.

Uyum bozukluğu vakaları genellikle ekonomik zorluklara, hukuksal problemlere, sosyal, mesleki ve akademik problemlere yol açar.

Uyum Bozukluğu Tanısı

Bir insanda uyum bozukluğu teşhisinin konulabilmesi için en az bir stres faktörü gerekir. Bu stres faktörü kimi zaman aile üyelerinden birinin yaşamını kaybetmesi, kimi zaman ekonomik sıkıntılar, kimi zaman aile içi şiddet olabilirken, kimi zaman da okul değiştirme, taşınma, gibi durumlardan kaynaklanabilir. Özellikle gençlerde akran zorbalığı, arkadaşlık ilişkilerindeki sorunlar ve fiziksel problemler önemli birer stres faktörü olabilirler.

Buna karşın her stres unsurunun, her insanda uyum bozukluklarına yol açmadığını bilmek gerekir. Uyum bozukluğunun ortaya çıkmasında genetik etkenlerin, kişilik özelliklerinin, kültürel değer yargılarının ve sosyal çevrenin de önemi vardır.

Kişinin yaşadığı stres seviyesi her zaman için uyum bozukluğunun ciddiyetiyle eşdeğer ölçüde değildir. Örneğin kişinin çalışma koşulları hayatındaki önemli bir stres etkeni olabilir. Kişi işini kaybettiğinde, bu stres etkeni ortadan kalkar ancak daha sıkıntılı bir yaşam ortaya çıkabilir. Yapılan çalışmalar ergen bireylerde stres unsurlarının yetişkinlere kıyasla çok daha kronik şekilde yaşandığını göstermektedir. Okul yaşantısına ilişkin problemler ergen bireylerde en çok rastlanan stres faktörleridir.

Psikoanalitik yaklaşımlar, kişinin yetiştirildiği çevrenin ailesinin ve sosyal yaşantısının strese yanıt verme şeklinde etkili olduğunu göstermektedir. Diğer psikolojik bozuklukların aksine uyum bozukluğu vakalarında açık ve özgül belirtiler bulunmaz. Bunun yanı sıra stres faktörünün ciddiyeti de çok belirgin değildir. Bir insana uyum bozukluğu teşhisi konulabilmesi için belirgin bir psikososyal stres unsurunun bulunması ve kişinin bu stres unsuruna karşı duygusal ve davranışsal belirtiler geliştirmiş olması gerekir. Yani bir stres etkeni normalde olması beklenenden çok daha fazla soruna yol açmalıdır. Kişinin mesleki yaşantısını sosyal ilişkilerini ve bilişsel becerilerini olumsuz etkilemelidir. Söz konusu stres unsurları tekrar eder nitelikte, kısa süreli, sürekli ya da tekil ve çoğul şekilde ortaya çıkabilir. Yaşadığı stres etkeninin ne olduğu, anlamı, ona karşı geliştirilen tepki her kültür ve toplulukta farklılıklar göstermektedir. Uyum bozukluğu belirtileri stres yaratan olaydan sonra üç ay içerisinde herhangi bir anda meydana gelebilir. Eğer uyum bozukluğuna neden olan stres etkeni, sürekli bir hale gelirse uyum bozukluğu da kronik bir vakaya dönüşür.

Uyum Bozukluğu Belirtileri

Depresif belirtiler, uyum bozukluğu yaşayan yetişkinlerde ve çocuklarda en sık görülen belirtilerdir. Diğer belirtileri sıralamamız gerekirse:

• Sosyal açıdan içe çekilme isteği
• İntihar düşüncesi ve arzusu
• Kaygı bozukluğu
• Saldırgan tutum ve davranışlar
• Hukuki sorumlulukları yerine getirmeme kuralları çiğneme arzusu
• Alkol ve uyuşturucu maddeleri kullanmaya yönelik istek ve eğilim
• İnsomnia

Ergen bireylerde davranışsal semptomlar daha sık görülür. Ergen bireylerin en yaygın rastlanan stres etkeni, okulla ve sosyal hayatla ilişkili problemlerken yetişkinlerde ilk sırada evlilik sorunları yer alır. Buna karşın stresin fiziksel belirtileri kendisini en çok çocuk ve yaşlılarda göstermektedir.

Uyum bozukluğu genel olarak intihar girişimi ile de kendisini gösterir. Uyuşturucu madde kullanımı, saldırgan tutum ve davranışlar ve kaygı bozuklukları, intihar riski bulunan hastalarda diğerlerine göre daha belirgindir.

Uyum Bozukluğu Tipleri

Depresif Duygu Durumla İlerleyen Uyum Bozukluğu

Bu alt tipte en önemli konulardan biri; sorunun yas veya depresif bozukluktan ayırt edilmesidir. Belirtileri ağlamak, benlik algısının zayıflaması, intihar arzusu, umutsuzluk ve Hiposomnia’dır.

Anksiyete İle İlerleyen Uyum Bozukluğu

Klasik anksiyete bozukluğundan ayırt edilmesi gerekir. Ajitasyon, motor aktivitelerde artış, çarpıntı ve kaygı gibi belirtiler gösterir.

Karışık Anksiyete ve Depresif Duygu Durumla İlerleyen Uyum Bozukluğu

Yukarıda anlattığımız anksiyete ve depresif belirtilerin her ikisinin birden kişi üzerinde belirgin şekilde görüldüğü, fakat anksiyete bozukluğu veya depresyon tanımı içerisine girmeyen uyum bozukluğudur.

Davranım Bozukluğu İle İlerleyen Uyum Bozukluğu

Bu uyum bozukluğu tipini yaşayan insanlar, başkalarının temel haklarına karşı duyarsızdır. Toplumsal normlara ve hukuk kurallarına uymamak, dürtüsel davranmak, saldırgan davranışlarda bulunmak, eşyalara ve canlılara zarar vermek, dikkatsiz şekilde araç kullanmak, kavga çıkartma eğilimli olmak gibi belirtiler gösterirler. Bu davranım bozukluğunun teşhisi sırasında söz konusu belirtilerin anti-sosyal kişilik bozukluğu ile karıştırılmaması gerekir.

Karışık Duygu ve Davranım Bozukluğu İle İlerleyen Uyum Bozukluğu

Bu durumdaki bireylerde etrafına düşmanca bir tutum sergilemek, cinayet işlemeye dair düşünceler geliştirmek, saldırgan davranışlarda bulunmak, alkol ve uyuşturucu maddeler kullanmak gibi belirtiler vardır. Yukarıda sıraladığımız depresif duygu durum ve anksiyete belirtilerinin ikisine birden rastlanır.

Belirlenmemiş

Bu kategori strese karşı geliştirilen ve uyumsal olmayan tepkileri barındırır. Kişi, fiziksel bir hastalığı güçlü şekilde inkar eder ve tedavi prosedürüne karşı uyumsuzluk gösterir. Herhangi bir depresif durum olmamasına karşın sosyal açıdan kendi içine kapanır, fiziksel yakınmalarda bulunur, iş ve okul yaşantısına uyum sağlamakta zorlanır.

Psikoloji Birim Doktorları

Özel Adana Ortadoğu Hastanesi’nde görev yapan alanında uzman, deneyimli Psikoloji birim doktorlarını aşağıdan daha detaylı bir şekilde inceleyebilirsiniz.

Diğer Psikoloji Hastalıkları

Özel Adana Ortadoğu Hastanesi Psikoloji Birimi’nde hizmet verilen diğer hastalıklara aşağıdan ulaşabilirsiniz.