DEHB yani dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, gençlerde ve çocuklarda gözlenen ruhsal ve davranışsal rahatsızlıkları sınıfında değerlendirilir. Dikkat eksikliği çocuk ve gençlerde otokontrol bozuklukları, dürtüsel davranışlar ve hiperaktivite şeklinde kendisini gösterir. Toplumumuzda dikkat eksikliğinin görülme sıklığı çocukluk evresinde %8, ergenlik evresinde ise %6 seviyelerindedir. Genel olarak bir çeşit çocukluk dönemi hastalığı olarak görülse de dikkat eksikliği ve hiperaktivite yetişkinlik evresinde de %4’lük bir görülme sıklığına sahiptir. Hiperaktivite durumu, dikkat eksikliğinin en önemli parçasıdır. Ancak hiperaktivite olmaksızın yalnızca dikkat eksikliği vakaları da oldukça sık karşımıza çıkar. Özellikle çocuk hastalarda hiperaktivite tanısı koymak çok daha kolaydır. Fakat tek başına dikkat eksikliği yaşanıyorsa hastalığı tespit etmek güçleşebilir. Çünkü dikkat eksikliği yaşayan çoğu insan bu hastalığın farkına bile varmadan yaşamını sürdürmektedir. Özel Ortadoğu Hastanesi olarak “Dikkat eksikliği testi, dikkat eksikliği tedavisi, dikkat eksikliği belirtileri” gibi soruların cevaplarını sizler için anlattık.
Dikkat eksikliği bozukluğu uzun yıllar boyunca toplumlar tarafından bir hastalık olarak kabul görmemiştir. Ancak günümüzde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, genetik geçişli biyolojik bir rahatsızlık olarak tanımlanmaktadır. Geçmiş yollarda tek başına dikkat eksikliği hastalık olarak görülmediği için tüm dünyada çok sayıda insan yaşamları süresince başarısız olarak damgalanmıştır. Akademik hayatlarında ve sosyal hayatlarında başarısız olarak görülen bu insanlar toplumdan dışlanmışlardır. Fakat günümüzde bunun mental bir rahatsızlık olduğu biliniyor. Tedavi yöntemleri uygulanıyor ve hayatta başarılı olmalarının yolu açılıyor. Çocukluk evresinde görülen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu erişkinlik evresine gelindikçe kadınlarda daha sık gözlenmeye başlanır ve hemen hemen vakaların cinsiyetlere göre dağılımı eşitlenir.
Dikkat eksikliği vakalarında en çok gördüğümüz belirti çocukların okuldaki başarısında gözlenen düşüklüktür. Zira dikkat eksikliği yaşayan çocuklar derslerine konsantre olmakta zorlanırlar. Odaklarını bir süreliğine toplasalar dahi bu odaklanmayı koruyamazlar. Çoğunlukla kendi iç dünyalarına kapanma eğilimine girerler, anlatılanları dinlemekte zorlanırlar ve hayallere dalabilirler. Aynı belirtiler erişkin bireyler için de geçerlidir. Dikkat eksikliği yaşayan insanlar odaklarını detaylara veremezler. Verilen komut ve talimatlara uymakta zorlanırlar ve organizasyon anlamında büyük sorunlar yaşarlar. Bunun dışında günlük rutin işlerini yapmakta dahi zorlanabilirler. Zira dikkatlerinin dağılması çok kolaydır. Hiperaktivite de dikkat eksikliği ile birlikteyse bu defa aynı yerde uzun süre sabit durmakta, oturmakta zorlanırlar. Çok konuşma ve karşısındaki insanın konuşmasını bekleyememe hali gösterirler. Özellikle de sabır ve bekleme gerektiren işleri yapmak bu bireyler için çok zordur.
Çocukluk evresinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşayanlarda sürekli koşturma, zıplama, tırmanma benzeri aşırı hareketli davranışlar gözlenir. Yetişkinlikte ise sürekli olarak bir işten diğer işe koşturma biçiminde davranışlar kendisini göstermektedir. Herhangi bir işi tamamlamakta zorlanırlar. Dürtüsel davranışlar gösterirler ve yaptıkları eylemin yol açabileceği sorunları düşünmeden hareket ederler. Çocuklarda sabırsızlık, koşturma, bekleyememe, yüksek sesle konuşma ve karşısındakinin sözünü kesme hali baskındır. Tüm bunların yanı sıra kendisini tehlikeye düşürecek davranışlarda bulunmaya da yatkındırlar.
Dikkat eksikliğine yol açan nedenleri araştırırken, beynin fonksiyonlarında ve anatomisinde bazı bozukluklar tespit edilmiştir. Bilhassa dikkati toplamamızı, odaklanmamızı sağlayan beyin bölgelerindeki fonksiyonun diğer insanlarınkine kıyaslandığında daha küçük olduğu görülür. Bunun dışında genetik aktarım da dikkat eksikliğinin önemli nedenleri arasındadır. Anne veya babada dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu bulunan çocukların bu hastalığa yakalanma riski toplumun geri kalanına kıyasla daha yüksektir. Prematüre doğum veya ciddi kafa travmaları da dikkat eksikliğini tetikleyen faktörlerden biridir. Hamilelik sürecinde annenin sigara ve alkollü içecek tüketmesi de dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna yol açabilmektedir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun gösterdiği üç temel semptom bulunur. Bu semptomlar; dürtüsellik, dikkat eksikliği ve hiperaktivitedir. Hastalık, bu semptomların görülme biçimlerine göre üç sınıfta incelenir. En yaygın görülen üç semptomun da birlikte görüldüğü kombine vakalardır. Hiperaktivite olmadan yalnızca dikkat eksikliğinin yaşandığı vakalar dikkat eksikliği bozukluğu olarak tanımlanır. En nadir karşılaştığımız vakalar ise hiperaktif ve dürtüsel semptomların yaşandığı, dikkat eksikliğinin bulunmadığı vakalardır.
Çocuklarda dikkat eksikliği teşhisi konulmadan evvel davranışsal sorunlara neden olan, yakın zamanlı travmalar (Boşanma, ölüm, taşınma vs.) sorgulanmalıdır. Tiroit sorunları, anksiyete, nöbetler, uyku bozuklukları, depresyon vb. sorunların yarattığı sonuçlar da dikkat eksikliğine benzer niteliktedir. Yani tanı koymadan önce bu hastalıkların veya durumların elenmesi gerekir. Dikkat eksikliği tanısı belirtiler ve semptomlar doğrultusunda gerçekleştirilir. Dikkat eksikliği teşhisinde bulunabilmek için çocuklarda semptomlardan en az altı veya fazlasını göstermeleri beklenir. 17 yaş ve sonrasındaki kişiler için de en az beş semptomun görülmesi gerekir. Dikkat eksikliği tespiti için kullanılan bazı testler vardır. Ancak hiçbir test kesin sonuç vermez. Bu nedenle bazı skalalardan faydalanılır.
Tüm bunların dışında en yaygın kullanılan ve son derece kapsamlı testlerden biri de MOXO testidir. Moxo testi 6-12 yaş arası ve 13-65 yaş arası kişilere uygulanmak için geliştirilmiş bir testtir. Moxo testinde 420 tepki ve 420 tepkisizlik hareketi ölçülür. Hem hiperaktivite hem de dürtüsellik ölçümünde faydalanılır. Çocuklar için uygulanan Moxo testi 15 dakika sürerken yetişkinlerde bu süre 18 dakikaya çıkmaktadır. Kişinin değişen çevresel koşullara göre performansının nasıl etkilendiği ölçülmektedir.
Dikkat eksikliği tanısı konulan kişilerin tedavi yöntemleri kişinin cinsiyeti, yaşı ve diğer hastalıkları gibi faktörler dikkate alınarak planlanır. Dikkat eksikliği ile birlikte hiperaktivite durumu da söz konusu ise tedavi yöntemlerinin de buna göre biçimlendirilmesi gerekir. Hem ilaçla hem de ilaçsız olarak tedavi yöntemleri mevcuttur. Çoğu vakada hem ilaçlı hem de ilaçsız yöntemler birlikte uygulanır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun gösterdiği belirtiler gelişim dönemlerine ve yaş faktörüne göre değişkenlik gösterir. Bir dönemde baskın şekilde gözlenen özellik bir zaman sonra etkisini yitirip yerini yeni bir belirtiye bırakabilir. Hayatın bazı dönemlerinde dikkat eksikliği baskın şekilde kişiyi etkisi altına alırken bir başka evrede hiperaktivite bozukluğu daha belirgin bir hal alabilir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu vakalarının görülme yüzdesi, %5 ila %8 civarındadır. İlköğretim öğrencisi çocuklarda %3 ve %5 arasında değişen oranlar geçerlidir. Yani bir başka değişler her 20-30 çocuktan birinde DEHB’ye rastlıyoruz. Bu da ilkokullarda neredeyse her sınıfta bir adet Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu yaşayan bir çocuğun var olduğu anlamına gelmektedir. Çocuklukta başlayan dikkat eksikliği vakaları %60 oranında yetişkinlik evresinde de varlığını sürdürür. Tedavi edilmediği taktirde anksiyete, alkol ve madde bağımlıkları, eğitim sorunları, depresyon ve davranış bozuklukları gibi pek çok soruna neden olabilmektedir.
Dikkat eksikliği ile ev ortamında başa çıkmak için çeşitli stratejiler geliştirmek mümkündür. Öncelikle, günlük aktivitelerinizi belirli bir düzene sokmak önemlidir. Dikkat dağıtan unsurları azaltarak odaklanma sürenizi artırabilirsiniz. Düzenli fiziksel egzersiz yapmak, zihinsel performansınıza olumlu katkı sağlar. Dengeli bir beslenme programı uygulamak, zihinsel sağlığınızı destekleyecektir. Ayrıca, yeterince uyku almak ve uyku düzeninize dikkat etmek de son derece önemlidir. Teknoloji kullanımınızı sınırlamak, dikkatinizi daha iyi toplamanıza yardımcı olabilir.
NOT: Hastalıklar ve tedavi yöntemleriyle ilgili içeriklerimiz yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Sağlığınızla ilgili tüm konularda doktorunuza veya bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.
Özel Adana Ortadoğu Hastanesi’nde görev yapan alanında uzman, deneyimli Psikiyatri birim doktorlarını aşağıdan daha detaylı bir şekilde inceleyebilirsiniz.
Diğer Psikiyatri HastalıklarıÖzel Adana Ortadoğu Hastanesi Psikiyatri Birimi’nde hizmet verilen diğer hastalıklara aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Adres
Ziyapaşa Mah. 67055 Sokak No: 1 Seyhan / ADANA
Poliklinik Saatleri
Hafta İçi: 09:00 - 17:30
Güçlü hekim kadrosu ve üst düzey teknoloji ile donatılmış Özel Adana Ortadoğu Hastanesi’nde sağlığınıza kavuşup yaşam kalitenizi artırabilirsiniz. Sağlıklı yarınlar için Özel Adana Ortadoğu Hastanesi!
içeriği görüntüleNot: Hastalıklar ve tedavi yöntemleriyle ilgili içeriklerimiz yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Sağlığınızla ilgili tüm konularda doktorunuza veya bir sağlık kuruluşuna başvurunuz
