Vücutta hasar bırakma riski büyük olan yanıklar kişide sarsıcı travmalara neden olabilmektedir. Bu nedenle doğru ilkyardım uygulaması ile yanık vakalarına vakit kaybetmeden müdahale edilmesi büyük önem kazanır.
İlkyardımın başarısına göre ciltte hasar veya hayati tehlike riski oluşabilmektedir. Bazı durumlarda yanık pansumanları ile iz kalmadan bu durumdan kurtulmak mümkünken bazı durumlarda ise çeşitli organlarda (el, ayak, ağız, burun, gözkapağı vb.) fonksiyon kayıpları olabilmektedir. Yanık vakaları sonrası ciltte oluşan hasarlar nedeniyle çoğu kişi psikolojik sorunları takiben toplumdan uzaklaşır, ciddi sosyalleşme sorunları yaşamaya başlarlar.
Yanık vakaları sonrası yanık izlerinin azaltılması veya silinmesi ile ise Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi dalı ilgilenmektedir.
Cildin aşırı derecede ısı, güneş, radyasyon, elektrik ve kimyasal madde temasına maruz kalmasıyla oluşan hasarlara denir. Özellikle az gelişmiş toplumlarda çok sık rastlanan bir durumdur. Yanık yaralanmalarında en büyük risk grubunda bulunanlar ise bebekler ve yaşlılardır.
Yanık dereceleri, yanığın şiddeti ve derinliğine bağlı olarak sınıflandırılır. Buna göre yanık dereceleri;
olarak sınıflandırılmaktadır.
Yüzeysel yanıklardır. Sadece derinin üst katı (epidermis) etkilenmiştir. Kızarıklık vardır ve hafif ağrı vardır. Doku hasarı çok nadiren görülür. Güneş yanıkları 1. Derece Yanıklara en güzel örnektir.
Derinin en üst katı olan epidermis ile onun altında bulunan dermis katmanı etkilenmiştir. Deri kızarmış, şişmiş, kırmızı, beyaz veya lekeli bir görünüm kazanmış olabilir. Deride kabarcıklar ile birlikte orta şiddetli ağrılar vardır. 2. Derece Yanıklar deride yara izi bırakabilmektedir.
Epidermis ve dermis ile birlikte derinin alt kısmında bulunan yağ tabakası da yanıktan etkilenmiştir. Cildin görüntüsü kahverengi, siyah, beyaz köseleye benzer. Sinirleri yok ettiği için bölgede hissizlik ve uyuşma olabilir. Acil tıbbi müdahale yapılmalıdır.
Yanık, derinin bütün katmanları ve cilt altı yağ tabakasını geçmiş, kemik ve eklemlere kadar etkili olmuştur. Kas, tendon vb. yapılar zarar görmüştür. Kömürleşmiş bir görüntü vardır. Acilen tıbbi müdahale yapılması gerekmektedir.
Yanığın şiddetine bağlı olarak tedavi de değişmektedir.
Eskar, alttaki bakterilerin enzimatik ürünleri ile olursa kendiliğinden kalkar. Tam kat yanıkta eskar kendiliğinden ayrılmaz. Eskar kendiliğinden ayrılırsa yara enfekte olmuştur.
4.Derece Yanıklarda en ağır yanıklar olduğu için yanık merkezlerinde yapılmalıdır.
Toplumumuzda yanık tedavisine çeşitli ürünlerin iyi geldiği söylenir. Ancak bazı ürünler bırakın iyi gelmeyi çeşitli zararları bile olmaktadır. Bunlar;
Yanık vakalarında yukarıda sıralanan ürünlerden uzak durmak gerekir.
Yanık vakaları sonrası kişilerin en çok endişelendiği durum yanık izi kalmasıdır. Yanık izi kişinin sosyal hayatını bitirir, yalnızlaşmasına neden olur. Özellikle yüzde oluşan yanık izleri çok ciddi psikolojik ve fonksiyonel sorunlar oluşturabilmektedir.
Günümüzde yanık izlerinin giderilmesinde lazer teknolojileri, yağ enjeksiyonları ve çok ince yamalar ile cilalama teknikleri kullanılmaktadır.
Yanık sekeli tedavisi ise neden olduğu sorunları göre değişiklik gösterir. Bu sorunlar;
olarak sıralanır.
Yanık kaynaklı olarak parmak, dirsek, diz ve boyunda kasılmalar, çekmeler oluşur. Bu da çeşitli hareket kısıtlamaları doğurur. Yanık sonrası göz kapakları ve dudaklar kapanmayabilir. Kontraktür denilen bu kasılmaların düzeltilmesi vücut işlevleri için gereklidir.
Tedavide kasılma yaşanan bölge kesilerek açılır, ortaya çıkan yara kişiden alınan deri yaması ile örtülerek kapatılır.
Yanık izleri görsel açıdan çok rahatsızlık doğuracak düzeydedir. Üstüne basıldığında ağrı yaparlar. Kaşıntılı olduğu için de üzerlerinde yaralar oluşabilmektedir. Tedavisinde;
Derinin rengi ve yapısı değişmiştir. Deri daha koyudur ve kırışıklık daha fazladır. Bazı vakalarda ise deri beyazdır ve cam gibi parlak görünür. Bu tür durumlardaki deri izi tedavilerinde;
Koyu rengin giderilmesinde Fraksiyonel Lazer uygulanır.
İncelmiş ve buruşmuş deri vakalarında yağ enjeksiyonları ile deri kalınlaştırılır. Deride beyazlık ve cam gibi parlama varsa epidermis zımpara ile sıyırılır üzerine kişiden alınan deri yaması kullanılır.
Güneşte fazla kalındığında, dikkat edilmediği zaman güneş yanıkları oluşabilmektedir. Güneş yanığı iyileşene kadar güneşten uzak kalmak gerekir. Yanık bölgesi serin su, aloe vera veya antibakteriyal kremler uygulanmalıdır. Ayrıca yeterli miktar su tüketimine de dikkat edilmelidir.
Yanığın şiddetine göre değişir. Birinci derece yanıklarda aloe vera veya antibiyotikli merhemler iyi gelmektedir. İkinci derece yanıklarda ise özel yanık yara örtüleri ile yapılacak pansumanlara ihtiyaç duyulabilir. Diğer yanıklarda ise hastaneye başvurmak önemlidir.
Yüzeysel ikince derece küçük yanıklarda pansuman tutturmak zordur. Bu nedenle yüz, boyun ve eldeki küçük yanıklarda krem veya solüsyonlar sürüldükten sonra açık bırakılabilir. Bunun dışındaki yanık vakalarında yara kapalı olmalıdır.
Bu tür durumlarda kaynar su dökülen yere soğuk suya tutulmalı ve vakit kaybetmeden bir hastaneye başvurulmalıdır. Hastaneye başvurulamayacak bir durumda iseniz rendelenmiş patates suyunu sıkıp yanan bölgede 15 dakika kadar bekletmek gerekir. Yanık bölgesine sıkılaştırıcı ve doku iyileştirici olan aloe vera bitkisinden çıkan jel uygulanmalı, bitki yoksa aloe vera içerikli kremler kullanılmalıdır.
NOT: Hastalıklar ve tedavi yöntemleriyle ilgili içeriklerimiz yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Sağlığınızla ilgili tüm konularda doktorunuza veya bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.
Özel Adana Ortadoğu Hastanesi Plastik Cerrahi Birimi’nde hizmet verilen diğer hastalıklara aşağıdan ulaşabilirsiniz.