“Şeker hastalığı” olarak bilinen Diabetes Mellitus (Yunanca, şekerli idrar), kandaki şeker seviyesinin normalin üzerine çıkması ve normalde şeker içermemesi gereken idrarda şekere rastlanmasına denir. Sağlıklı kişide açlık kan şekeri 70-100 mg/dl aralığında olur. Kandaki şeker seviyesinin bu aralığın üzerine çıkması, diyabete işaret eder. Hastalığın nedeni insülin hormonu üretiminin yetersiz olması veya vücut dokularının insüline karşı duyarsız hale gelmesidir. Farklı çeşitleri olan diyabetin en yaygın görüleni genelde 40 yaş üzeri kişilerde ortaya çıkan Tip-2 diyabettir.
Diyabet, ölümcül birçok hastalığın oluşumunda birinci sırada rol alan bir hastalık türüdür. Uluslararası Diyabet Federasyonu'nun verilere göre, her 11 yetişkinden 1’inde diyabet hastalığı bulunuyor ve her 6 saniyede 1 kişi diyabetten kaynaklı rahatsızlıklar nedeniyle hayatını kaybediyor.
Diyabet hastalığının en önemli belirtileri normalden fazla yemek yeme ve doymama hissi, ağızda kuruluk ve fazla su içme isteği, sık sık idrara çıkma şeklinde sıralanabilir. Ayrıca halsizlik ve yorgunluk, istemsiz kilo kaybı, ayaklarda uyuşukluk ve karıncalanma, cilt kuruluğu ve kaşıntı, bulanık görme, yaraların geç iyileşmesi gibi belirtileri de vardır.
Diyabet hastalığına genetik ve çevresel faktörler neden olur. Tip-1 diyabete genelde genetik faktörler ile kan şekerinin düzenlenmesinde görevli olan insülin hormonunu üreten pankreasa zarar veren virüsler sebep olur. Daha yaygın olarak görülen tür olan Tip-2 diyabete ise genetik faktörlerin yanı sıra obezite, hareketsiz yaşam tarzı, stres, ilerleyen yaş neden olabilir.
Diyabet tanısında açlık kan şekeri ölçümü ve şeker yükleme testi olarak bilinen Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT) kullanılır. Sağlıklı kişide açlık kan şekeri 70-100 mg/dl aralığında olmalıdır. Açlık kan şekerinin 126 mg/dl'nin üzerinde çıkması, diyabet tanısının konulmasına yeterli olur. Açlık kan şekerinin 100-126 mg/dl arasında olması halinde kişiye OGTT yapılarak tokluk kan şekerine bakılır. Yemekten 2 saat sonra kan şekerinin ölçülmesi sonucu kan şekeri seviyesinin 200 mg/dl'nin üzerinde çıkması diyabet hastalığının; 140-199 mg/dl aralığında olması ise “gizli şeker” denilen pre-diyabetin göstergesidir. Ayrıca son 3 aylık kan şekerini yansıtan HbA1C testinin %7'den yüksek olması da diyabete işaret eder.
Diyabet tedavi yöntemleri, türüne göre değişir. Tip-1 diyabette insülin tedavisi ve tıbbi beslenme uygulanır. Hastanın diyeti, hekimin önerdiği insülin dozu ve zamanına göre diyetisyen tarafından planlanır. Besinlerin karbonhidrat miktarına göre insülin dozunun ayarlandığı karbonhidrat sayımı uygulaması sayesinde hastanın hayatı kolaylaşır.
Tip-2 diyabette ise beslenme düzeninin yanında insülin hormonunun salınımını artırmaya yönelik oral antidiyabetik ilaçlar kullanılır.
Diyabet hastalığında önerilen tedavi ve beslenmeye uyulmadığı takdirde kan şekeri yüksek düzeylerde seyreder ve bu da nöropati (sinir harabiyeti), nefropati (böbreklerde hasar oluşumu) ve retinopati (göz retinasında hasar oluşumu) gibi pek çok sağlık sorununa neden olabilir.
Diyabet hastaları için en önemli konuların başında beslenme gelir. Peki diyabet hastaları tedavi sürecinde nasıl beslenmeli? Gelin birlikte inceleyelim.
Diyabet tedavisinin en önemli unsurlarından biri sağlıklı ve dengeli beslenmedir. Kan şekerini meydana getiren en temel kaynak tükettiğimiz besinlerdir. Sağlıklı bir beslenme rutinine sahip olmak için bedenimizin gereksinim duyduğu besin değerlerini yeterince alabilmek ve her öğünü dengeli bir şekilde planlamak gerekir. Sağlıklı insanların da diyabet hastalarının da ihtiyaç duyduğu temel besin kaynaklarını sıralamamız gerekirse:
Diyabet hastalığı ile mücadele ederken temel hedef kan şekerinin kontrolünü sağlayabilmektedir. Bu yüzden sebzelerden, tahıllardan ve meyvelerden yeterince protein sağlanmalı, kolesterolü sınırlandırmış bir beslenme rutini oluşturulmalıdır. Diyabet hastaları beslenme rutinlerini oluştururken tükettikleri gıdaların çeşidini, miktarını ve zamanlamasını doğru şekilde planlamalıdır. Örnek vermek gerekirse öğünlerden bir buçuk saat sonra kan şekeri ölçülmeli ve farklı gıdaların kan şekerini nasıl etkilediği analiz edilmelidir.
Bunların yanı sıra nişasta içeriği yüksek olan gıdalar konusunda dikkatli olmak gerekir. Bu tür gıdalar sıcak ve püre haline getirilerek yenildiğinde o gıdanın glisemik indeksi yükselmektedir. Glisemik indeksi yüksek olan yiyecekler diyabet hastalarının uzak durması gereken besinler arasında yer almaktadır.
Diyabet hastalarının en sık düştüğü hatalardan bir tanesi, faydalı olduğu gerekçesi ile sınır tanımadan meyve tüketmeleri. Örnek vermek gerekirse bazı hastalar kalorisiz olduğu için kilolarca yeşil erik tüketebilir. Fakat beş adet yeşil erik bir porsiyon değerindedir. Ve bir porsiyon yeşil erik 48 kalori barındırmaktadır. Karpuz için bir porsiyon iki yüz grama eşit iken üzümün bir porsiyonu ise 15 adettir. Bir porsiyonluk meyve tüketimi bir dilim ekmek kadar karbonhidrat almanıza neden olur. Bu yüzden meyve tüketirken ölçülü olunmalı, uzman bir diyetisyene danışarak hareket edilmelidir. Kalori ve karbonhidrat dışında meyvelerin şeker içeriğinin de dikkate alınması gerekir. Şekerli meyveleri aşırı derecede tüketmek hastanın kan şekerinin dengelenmesinde sorunlar yaratır.
Diyabet hastalarının light içecekler tercih etmesi, sanılanın aksine doğru bir davranış değildir. Zira bazı light içeceklerin içeriğinde aspartik asit bulunmaktadır. Aspartik asit, vücutta insülin hormonunun daha fazla salgılanmasına neden olur. Bu da hastanın yeme arzusunu tetikler. Diyabet hastalarında insülin salgılanma mekanizması bozulduğu için light içecekler tüketmek, uzun vadede bazı sorunlara neden olur.
Normalin üzerinde şeker tüketmek, kan şekerimizin kısa süre içerisinde artmasına ve pankreas organının aşırı miktarda insülin salgılamasına neden olur. Şeker denildiğinde anlamamız gereken şey, kimyasal ismi sakaroz olan, beyaz renkli, kristal yapılı tatlı maddedir. Şeker pancarının işlenmesi ile üretilen şekere sakaroz adı verilir. Sakaroz, insan vücudu tarafından parçalanır ve glikoz – fruktoza dönüştürülür. Bu şeker, vücut tarafından bir çeşit enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır. Diyabet hastalığını kısaca tanımlamamız gerekirse kandaki glikoz düzeyinin normalde olması gerekenden fazla olmasıdır. Diyabet hastaları bu nedenden dolayı sakaroz veya benzer sınıftaki şekerleri kullanmamalıdırlar. Sakaroz yerine kimyasal açıdan şeker niteliği taşımayan, ancak tatlandırıcı etki yapan maddeler kullanabilirler. Fakat bu kimyasal tatlandırıcıları kullanırken mutlaka doktor ve diyetisyen kontrolünde hareket edilmelidir.
NOT: Hastalıklar ve tedavi yöntemleriyle ilgili içeriklerimiz yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Sağlığınızla ilgili tüm konularda doktorunuza veya bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.
Özel Adana Ortadoğu Hastanesi’nde görev yapan alanında uzman, deneyimli Beslenme ve Diyet birim doktorlarını aşağıdan daha detaylı bir şekilde inceleyebilirsiniz.
Diğer Beslenme ve Diyet KonularıÖzel Adana Ortadoğu Hastanesi Beslenme ve Diyet Birimi’nde hizmet verilen diğer hastalıklara aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Adres
Ziyapaşa Mah. 67055 Sokak No: 1 Seyhan / ADANA
Poliklinik Saatleri
Hafta İçi: 09:00 - 17:30
Güçlü hekim kadrosu ve üst düzey teknoloji ile donatılmış Özel Adana Ortadoğu Hastanesi’nde sağlığınıza kavuşup yaşam kalitenizi artırabilirsiniz. Sağlıklı yarınlar için Özel Adana Ortadoğu Hastanesi!
içeriği görüntüleNot: Hastalıklar ve tedavi yöntemleriyle ilgili içeriklerimiz yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Sağlığınızla ilgili tüm konularda doktorunuza veya bir sağlık kuruluşuna başvurunuz
