Sağlıklı Beslenme

Hem sağlığın hem de vücudun korunmasında en öncelikli konulardan biri sağlıklı beslenmedir. Bebeklikte anne sütüyle başlayarak, yetişkinlik ve yaşlılık dönemine kadar tüm yaş gruplarında sağlıklı ve dengeli beslenme, hastalıklardan korunmak ve ideal vücut kütlesi için çok önemlidir. Vücudun günlük işlevlerini yerine getirilebilmesi için ihtiyacı olan tüm besin ögelerinin eksiksiz olarak karşılanması gerekir.

Yazı İçeriği

• Sağlıklı Beslenme Nedir?
• Sağlıklı Beslenme Neden Önemlidir?
• Proteinler
• Karbonhidratlar
• Yağlar
• Sağlıksız Beslenme Hangi Sorunlara Neden Olur?
• Sağlıklı Beslenme Programı Nasıl Oluşturulur?

Sağlıklı Beslenme Nedir?

Sağlıklı beslenme, tüm makro ve mikro besin ögelerini vücudun ihtiyacı olan miktarlarda içeren, vücudun enerji miktarını tam olarak karşılayan ve ideal kilonun korunması için uygun olan beslenme türüne denir.

İnsan vücudu, günlük fonksiyonlarını yerine getirilebilmek için besinlere ihtiyaç duyar. Besinler, vücut için fiziksel aktivite ve biyolojik işlevlerde gereken enerji kaynağını oluşturur.

Besinlerde karbonhidrat, protein ve yağ olmak üzere üç temel besin ögesi bulunur. Makro besin ögeleri olarak adlandırılan bu üç temel gruba ek olarak vitamin ve mineraller (mikro besin ögeleri) de besinlerle vücuda alınan diğer bileşenlerdir.

Sindirim, solunum, dolaşım, boşaltım, sinir, iskelet ve kas sistemlerinin sorunsuz çalışması, hormonlar ile vücut salgılarının sağlıklı biçimde üretilmesi, motor beceriler ve bilişsel fonksiyonların sağlıklı devam ettirilmesi için vitamin ve minerallere ihtiyaç vardır. Ayrıca sindirim sistemi başta olmak üzere vücuttaki pek çok sistemin düzenli çalışabilmesi ancak sağlıklı bir beslenme ile olanaklıdır.

Her bireyin vücut kompozisyonu ve sağlık durumu birbirinden farklı olduğu için sağlıklı beslenme programı da kişiye göre farklılık gösterir. Dolayısıyla sağlıklı beslenme listesinin diyetisyen tarafından ve kişiye özgü hazırlanması gerekir.

Sağlıklı Beslenme Neden Önemlidir?

Vücudun bütün işlevlerini sağlıklı biçimde devam ettirebilmesi için; vitamin, yağ, mineral, diyet lifleri, karbonhidrat, protein gibi besinlerin yeterince sağlanması gerekir. Bu nedenle her besin türünden aşırıya kaçmadan, yeterince tüketilmeli ve olabildiğince beslenme çeşitliliği sağlanmalıdır.

Proteinler

Proteinler besin grupları içerisinde yapıcı ve onarıcı olarak sınıflandırılır. İnsan bedeninin yapısında en fazla miktarda bulunan besin öğesi proteindir. Kişinin bilişsel ve duygusal fonksiyonlarının desteklenmesi, motor becerilerin sağlanması ve bunun için gereken enerjinin üretilmesi, kan üretiminin sağlıklı biçimde sürdürülmesi, bağışıklık sisteminin korunması ve daha bir çok vücut fonksiyonu için protein ihtiyacı karşılanmalıdır. Hayvansal ve bitkisel besinlerde farklı oranlarda yer alan protein, özellikle genç insanların veya yüksek fiziksel aktivitede bulunan kişilerin sağlıklı beslenebilmeleri için fazlaca gereklidir. Bununla beraber sedanter yaşam tarzındaki insanlar, karaciğer ve böbrek hastalarının daha az proteine ihtiyacı vardır. Aksi durumda sağlık sorunları meydana gelebilir.

Karbonhidratlar

Karbonhidratlar, insan vücudunun en temel enerji kaynaklarının başında gelir. En çok tahıllar, meyveler ve kuru baklagillerde bulunan karbonhidratlar, sağlıklı bir beslenme rutini için mutlaka karşılanması gereken bir ihtiyaçtır. Ancak bu ihtiyaç rafine şeker ve saflaştırılmış tahıllardan değil, vitamin, mineral ve lif bakımından zengin gıdalardan karşılanmalıdır. Örnek vermek gerekirse tam tahıllar ve baklagiller karbonhidrat ihtiyacının karşılanması için doğru adreslerdir. Bu sayede kilo kontrolünü sağlamak, ihtiyaç duyduğumuz enerjiyi karşılamak, ruh halimizdeki dalgalanmaların önüne geçmek, kan şekeri düzeyini kontrol altında tutmak mümkündür.

Yağlar

Diğer önemli besin öğelerinden birisi de yağlardır. İnsan bedeninin kilo artışıyla en çok ilişkilendiren besinlerin başında yağlar gelir. Bu yüzünden yağın ölçülü ve kontrollü şekilde tüketilmesi gerekir. Öte yandan insan vücudunun bütün fonksiyonlarını sağlıklı biçimde sürdürebilmesi ve özellikle vücudun hormonal dengesini koruyabilmesi için vücudun yağa ihtiyacı vardır. Ancak vücudun gereksinim duyduğu yağ miktarını sağlıklı gıdalardan karşılanması önemlidir. Hayvansal ürünlerden elde edilen katı yağlar veya margarin gibi işlemden geçirilmiş yağlar kaçınılması gereken gıdalardır. Buna karşın omega 3 yağ asitleri barındıran balık ve zeytin yağı gibi yağları tüketmek gereklidir. Yağ ihtiyacımızdan bahsederken sadece besinlere eklenen yağlardan söz etmiyoruz. Unutmamak gerekir ki et, balık ve süt gibi gıdalar da yağ içeriği bakımından zengindir. Bunlar tüketildiğinde ekstra bir yağ tüketimine gerek görülmeyebilir.

Sağlıksız Beslenme Hangi Sorunlara Neden Olur?

Kronik hastalıkların pek çoğunun beslenmeyle doğrudan ilişkili olduğu biliniyor. Ayrıca sağlıksız beslenme, enfeksiyon hastalıkları başta olmak üzere birçok akut hastalığın da ortaya çıkma riskini arttırır. Dünyada olduğu gibi, Türkiye’de de beslenmeye bağlı en sık görülen sağlık sorunu obezitedir. Obezite; kalp ve damar hastalıkları, hormonal hastalıklar, diyabet ve metabolik sendrom gibi birçok hastalığa neden olabilir. Obezitenin yanı sıra, sağlıksız ve dengesiz beslenme sonucunda vitamin ve mineral eksiklikleri, zayıflık, tiroid hastalıkları, infertilite (kısırlık), büyüme ve gelişim geriliği, çeşitli enfeksiyonlar, unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü ve bilinç bulanıklığı, yorgunluk ve halsizlik, organ fonksiyonlarında bozulmalar, anemi (kansızlık), kemik ve eklem hastalıkları, kas kaybı ve kas gücünde azalma gibi sağlık sorunları ortaya çıkabilir.

Sağlıksız beslenmenin uzun süreli olması, ölüme kadar ilerleyebilen sağlık sorunlarına neden olabilir.

Sağlıklı Beslenme Programı Nasıl Oluşturulur?

Sağlıklı beslenme programı oluşturulurken 4 yapraklı besin yoncasından faydalanılır. 4 yapraktan olan besin yoncası süt ve süt ürünleri, et, yumurta, balık ve kuru baklagiller, meyve ve sebzeler ile tahıl gruplarından oluşur. Süt ve süt ürünleri grubundan günlük olarak en az 2 porsiyon; gebelik, emzirme döneminde ve menopoz sonrasında ise 3-4 porsiyon tüketilmelidir. Haftada 2-3 porsiyon et veya balık tüketmelidir. Yumurta tüketimi çocuklarda ve yetişkinlerde günde 1 tane, kalp ve damar hastaları bulunanlar için haftada 1-2 kez olmalıdır. Kuru baklagiller haftada 2-3 kez tüketilmelidir. Sağlıklı yağlar içeren ceviz, badem, fındık gibi besinler günde 1-2 porsiyon tüketilebilir. Tahıl grubunda yer alan ekmek, makarna, bulgur, pirinç, buğday gibi besinler de kontrollü şekilde tüketilmelidir. Bu besinlerde rafine şeker ve saflaştırılmış tahıllar yerine tam tahıllı olanlar seçilmelidir. Meyve ve sebzeler grubundan ise günlük 4-5 porsiyon tüketilmelidir.

Öte yandan gençlerde, erkeklerde ve hareketli bir yaşam tarzı olanlarda günlük enerji ihtiyacı daha yüksekken; yaşlılarda kadınlarda ve hareketsiz yaşam tarzı olan kişilerde bu gereksinim daha düşüktür. Ayrıca herhangi bir hastalığı bulunanlar ya da düzenli ilaç kullananlarda beslenme programında değişiklikler yapılması gerekir. Bu nedenle sağlıklı beslenmeye başlamak isteyen kişilerin öncelikle rutin sağlık kontrollerinin yapılması ve kişiye özgü bir program çıkartılması gerekir.

Beslenme ve Diyet Birim Doktorları

Özel Adana Ortadoğu Hastanesi’nde görev yapan alanında uzman, deneyimli Beslenme ve Diyet birim doktorlarını aşağıdan daha detaylı bir şekilde inceleyebilirsiniz.

Diğer Beslenme ve Diyet Konuları

Özel Adana Ortadoğu Hastanesi Beslenme ve Diyet Birimi’nde hizmet verilen diğer hastalıklara aşağıdan ulaşabilirsiniz.