Zeka Geriliği
Zihinsel becerilerin yaş ortalamasının altında olduğu, standart eğitim sisteminin beklentilerini karşılama konusunda sıkıntı yaşanması durumlarıdır. Kişi problem çözme, muhakeme, dikkat, algı, hafıza ve akıl yürütme gibi durumlarda karşısında yaşına göre daha zayıf bir performans gösterir. Zeka geriliği bulunan kişi, özel eğitim ve psiko-sosyal çalışmalar ile performansının en iyisini sergileyebilmektedir.
Zeka Geriliği Nedir?
Zeka geriliği, kişinin becerileri ve yeteneklerinin yaşına göre seviyenin altında olması ve standart eğitim sisteminin gerekliliklerini karşılamada eksiklik yaşanması haline denir. Akıl yürütme, hafıza, dikkat, sorun çözme gibi zihinsel süreçlerin kısmi olarak gerçekleşmesi ya da gerçekleşememesi durumudur. Küçük yaşlarda görülen belirtilerin fark edilip erken müdahale edilmesi önemlidir. Zeka geriliği tanısı, 10-14 yaşları arasında konulur.
Zeka geriliği belirtisi görülen çocuklara, IQ testi uygulanır.
IQ’ya Bağlı Zeka Geriliği Tablosu
- 25 ve altı IQ - Çok ağır zeka geriliği
- 25-34 IQ - Ağır zeka geriliği
- 35-50-55 IQ - Orta düzeyde zeka geriliği
- 50-55-69 IQ - Hafif zeka geriliği
- 70-79 IQ - Sınır zeka
- 80-89 IQ - Donuk, Düşük normal zeka
- 90 ve üstü IQ - Normal, parlak, üstün, dahi
Zeka Geriliğinin Nedenleri Nelerdir?
Doğum Öncesi Nedenler
Zeka geriliği, genetik nedenlerin yanı sıra, Down sendromu gibi kromozomal bozukluklar ya da hipotiroidi gibi metabolik bozukluklar sonucu da ortaya çıkabilir. Annenin, hamilelikte alkol, uyuşturucu kullanması, yetersiz beslenmesi veya bir enfeksiyon geçirmesi de zeka geriliğine neden olabilir.
Doğumdaki Nedenler
Erken veya geç doğum zeka geriliğine yol açabilir. Bebeğin doğum sırasında ters gelmesi veya göbek bağının boynuna dolanması gibi durumlarda da zeka geriliği söz konusu olabilir.
Doğum Sonrası Nedenler
Havale gibi bazı rahatsızlıklara bağlı hasar oluşumunu zeka geriliğine neden olabilir. Ayrıca kafa travmaları, çocukluk travmaları, ağır psikolojik sorunlar, sarılık, bazı çocuk hastalıkları ve psiko-sosyal etmenler de zeka geriliğine sebep olabilir.
Zeka Geriliğinin Belirtileri Nelerdir?
Zeka geriliğinin belirtileri, şöyle sıralanabilir:
- Doğuştan gelen bir rahatsızlıktan meydana gelen bir zeka geriliğinde yüz hatlarında farklılık gözlenir.
- Çocuk konuşmayı geç öğrenir veya öğrenemez.
- Günlük yaşamda temel becerileri kazanmak konusunda zorluk yaşar.
- Gelişimlerinde eksiklikler görülür.
- Yaşıtlarına göre, yeni bir şeyler öğrenmekte ve öğrendiklerini hafızasında tutmakta zorluk yaşar.
- Kendinden daha küçük çocuklarla oyun oynamak ister.
Zeka Geriliği (Mental Retardasyon) Dereceleri Nelerdir?
Bebeklerde ve yetişkinlerde zeka geriliği belirtileri dikkatle takip edilir ve doğru ölçütlerle sınıflandırma yapılır.
Zaman zaman bozulmaların yaşandığı ancak günlük rutinlerin yerine getirilebildiği hafif düzeydeki mental retardasyon vakalarında problemin düzeyi yüzde 25 seviyelerindedir. Kişinin yaşamsal aktivitelerinin destek alarak gerçekleştirebildiği durumlarda bireyin mental retardasyon oranı yüzde 70 seviyelerindedir.
Bebeklerde veya yetişkinlerde zeka geriliğinin derecelerini gösterdiği özelliklere göre anlatmamız gerekirse:
- Hafif Zeka Geriliğinde normale yakın ve düşük zihinsel yetersizlik söz konusudur. Bu kişiler bağımsız biçimde yaşamlarını devam ettirebilirler.
- Orta seviye zeka geriliği vakalarında kişiler basit metinleri okuyabilirler hatta temel akademik becerileri edinmekte başarılı olabilirler.
- Motor gerilik veya dil problemlerinde ise kişilerde ağır seviyede Mental Retardasyon yaşanabilmektedir.
- Temel uyum problemleri yaşayan ileri düzeydeki zeka geriliği vakalarında tabloya farklı sağlık sorunları da eşlik edebilir.
Zeka Geriliği (Mental Retardasyon) Tanısı Nasıl Konur?
Tanı konulurken ilk olarak kişinin ve ailesinin ayrıntılı öyküsü değerlendirilir. Kişinin anne karnındaki sağlık durumu ile ilgili kapsamlı bilgiler alınır. Gebelik döneminde uyuşturucu madde, alkollü içecekler veya tütün ürünlerinin kullanılması çeşitli problemlere yol açabilir. Hamileliğin ne kadar sürdüğü, erken doğum olup olmadığı gibi ayrıntılı bir analiz yapılır. Yetişkinlerde veya bebeklerde görülen zeka geriliği semptomları farklılık gösterir. Bu nedenle mutlaka uzman bir doktora danışmak gerekir. Zeka geriliği testlerinden faydalanılarak durum değerlendirilir. Bu testler yaşanan zeka geriliğinin düzeyinin tespit edilmesini sağlar ve tedavi planlamasında da doktora yol gösterir.
Zeka Geriliği (Mental Retardasyon) Yaşayan Kişilere Günlük Yaşam Önerileri
Hafif, orta ve ileri düzeyde olması fark etmeksizin zeka geriliği yaşayan bireylere günlük yaşam aktivitelerin sürdürülmesi için bazı önerilerde bulunmak mümkün. Kişinin durumu gözetilerek ona bazı görevler verilebilir. Uygulanabilecek bazı günlük yaşam tavsiyelerini sıralamamız gerekirse:
- Banyo yapmak veya giyinmek gibi bazı kişisel ihtiyaçları kendisinin karşılamasını sağlamak
- Odasını toplama, evin temizliğine katkı sağlama veya yemek hazırlama gibi görevler vermek
- Arkadaş edinmesini, onlarla oyunlar oynamasını, sosyal etkileşimini arttırmasını ve yeni hobiler edinmesini sağlamak
- Yeni insanlarla tanışıp iletişim kurabilmesi için gereken ortamı sağlamak
Zeka Geriliğinin Tedavisi
Zeka geriliğini ortadan kaldıracak bir tedavi yöntemi yoktur ancak zeka geriliğinin neden olacağı olumsuzlukları en aza indirgemek için çeşitli yöntemler uygulanabilir. Bu yöntemlerden en önemlisi kişinin özel ders almasıdır. Erken uyaran eğitimi ve kişiselleştirilmiş özel eğitimler ile kişi desteklenmelidir. Psikolojik tedavi ile dikkat eksikliği tedavisi de faydalı olabilir. Normal okulda eğitime devam etmesi, çocuğun psikolojisini olumsuz etkileyerek, depresyona girmesine neden olabilir. Zeka oyunları ve beyin egzersizleri gibi destekler de çocuğun sosyal hayata katılmasına destek olur.
NOT: Hastalıklar ve tedavi yöntemleriyle ilgili içeriklerimiz yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Sağlığınızla ilgili tüm konularda doktorunuza veya bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.
